Context
Op 10 juni j.l. stuurde minister Van der Wal haar Stikstofbrief naar de Tweede Kamer en kwam ook minister Staghouwer met zijn perspectiefbrief naar buiten. Beide brieven zijn van grote invloed op de landbouw in Nederland. Herenboeren Nederland heeft de brieven bestudeerd en besproken met haar partners. Het standpunt van Herenboeren Nederland staat verwoord in dit positionpaper.
Herenboeren Nederland verzoekt alle draaiende Herenboerderijen én initiatieven die in het voorbereidingsproces zijn, de inhoud van dit positionpaper te respecteren en ernaar te handelen.
Onze visie
Al sinds haar oprichting in 2013 huldigt Stichting Herenboeren Nederland het standpunt dat er in ons land ruimte moet zijn voor méér boeren. Omdat de oppervlakte agrarische grond niet of nauwelijks verandert, impliceert dit dat wij geloven in een perspectief voor Nederland met kleinere bedrijven. In 2018 publiceerden wij onze visie op www.farmingcommunities.nl Hoewel deze visie toe is aan een update, blijft de kern onveranderd: wij streven ernaar om alle inwoners van Nederland te betrekken bij hun voedselproductie.
Elke Herenboerderij handelt autonoom binnen de kaders die alle boerderijen met elkaar en met Stichting Herenboeren Nederland zijn overeengekomen. We refereren hiernaar als “de 3 pijlers en 7 uitgangspunten”, die je ook hier op onze website terugvindt.
Een van de – voor dit paper – relevante uitgangspunten is ons streven per boerderij naar nul-inputs. Geen inputs impliceert een volledig circulaire en regeneratieve bedrijfsvoering. Elke draaiende boerderij zet elk jaar een stapje om dichter bij dit perspectief te komen. Via collegiale visitatie denken de boerderijen met elkaar mee en stimuleren zij elkaar om steeds dichter bij het genoemde doel te komen. Eerlijkheid gebiedt te zeggen dat door covid de afgelopen jaren de visitatie achterwege is gebleven en dat het gesprek over geen inputs vooral is gevoerd door de groep boeren die onze boerderijen runnen.
Herenboeren Nederland gelooft in het bestaansrecht voor de Nederlandse landbouw met kleinere grondgebonden regeneratieve bedrijven. De activiteiten van deze bedrijven worden voor een belangrijk deel gedefinieerd door de context van bodem, water, landschap, ecologie en sociale geografie. De consequentie hiervan is dat er aanzienlijk minder vee zal zijn in Nederland en dat het perspectief gezocht moet worden in de productie van meer plantaardige eiwitten geschikt voor humane consumptie en dat de veehouderij zich beperkt tot die gebieden waar andere activiteiten niet mogelijk zijn. Herenboeren Nederland is voor een veehouderij waarbinnen de dieren zo maximaal mogelijk hun natuurlijke leefgedrag kunnen vertonen.
Stikstofbrief van minister Van der Wal
De brief van minister Van der Wal gaat over de doelen die ons land zich stelt op het gebied van stikstof. Herenboeren Nederland respecteert de uitkomst van de gebiedsprocessen en zal deze beschouwen als de context waarbinnen wij onze bedrijven zullen vormgeven.
Wij betreuren het ten zeerste dat de consequentie van jarenlange uitstel van maatregelen, nu leidt tot een aanpak waarbij de landbouw in het bijzonder harde klappen dient op te vangen. Om een evenwichtig oordeel te kunnen geven over de totale aanpak van stikstof in ons land, wachten wij de brief over de maatregelen binnen andere sectoren dan ook eerst af.
Herenboeren Nederland staat op het standpunt dat de oplossing van de huidige crises (waaronder klimaat, milieu, biodiversiteit) niet gevonden wordt in het uitkopen van boerenbedrijven als dat niet samengaat met een verandering van het voedselsysteem als geheel. Omdat we anders het probleem alleen maar verplaatsen en net als met de stikstof weer uit stellen tot het te laat is. En die maatregelen zullen iedereen treffen. We kunnen immers niet blijven doen wat we altijd gedaan hebben. Iedere individuele inwoner van ons land zal zich moeten aanpassen om een leefbare, regeneratieve toekomst voor ons en onze kinderen mogelijk te maken.
Stichting Herenboeren Nederland voelt en leeft mee met alle boerengezinnen die nu zwaar getroffen worden en is van mening dat deze gezinnen een zachte en veilige landing geboden moet worden. Zij hebben de afgelopen decennia immers gedaan wat markt en maatschappij van hen gevraagd hebben.
Vele boeren realiseren zich al langer dat de ingeslagen weg onhoudbaar is en hebben de afgelopen jaren al fors geïnvesteerd om hun bedrijven voor te bereiden op de toekomst, al dan niet gestimuleerd door subsidieregelingen van de overheid. Wij hopen dan ook van harte dat Rijk en provincies bij de verdere detaillering van de plannen rekening houden met die bedrijven door maatwerk te leveren. Laten we het kind niet met het badwater weggooien. We kunnen veel leren van deze bedrijven.
Perspectiefbrief van minister Staghouwer
Vanuit het perspectief van Herenboerderijen is de brief van minister Staghouwer voor ons het belangrijkst.
Herenboeren Nederland streeft naar een integrale benadering van de bodem als oplossingsrichting om uit de crises te komen. Hierbij staan niet alleen milieu (o.a. stikstof), maar ook klimaat, water, biodiversiteit, landschap en gezondheid centraal. Dat perspectief zien we (ondanks enkele aanknopingspunten) nog onvoldoende terug in de brief.
Wat in de ogen van Herenboeren Nederland vooral ontbreekt in de brief is een visie op een transitie van het voedselsysteem. De brief van Staghouwer gaat uit van de bestaande boeren en kent feitelijk maar twee smaken: wijken of blijven. Wijken is hard, maar zal op plaatsen noodzakelijk zijn. Blijven betekent niet dat er niks hoeft te veranderen. Die verandering dient niet alleen gezocht te worden bij de boeren die blijven, maar in het hele voedselsysteem waar zij een onderdeel van zijn. Dat systeem werkt door tot aan de keukentafel van elk gezin in ons land en zal zich moeten aanpassen om de boer in staat te stellen een bijdrage te leveren aan milieu, klimaat en biodiversiteit. De brief gaat er wat ons betreft nog te veel vanuit dat de boer er op zijn bedrijf alleen voor staat.
In het verlengde daarvan ontbreekt het in de brief aan visie, beleid en instrumenten die het mogelijk maken om te starten als boer. Het overzicht van instrumenten is een combinatie die niet uitnodigt tot het implementeren van andere, nieuwe, agrarische concepten. Terwijl ook de bestaande (blijvende) boeren die nodig hebben om toekomstbestendig te zijn als bron van kennis en samenwerking.
Het ontbreekt aan baanbrekende instrumenten die het systeem werkelijk in transitie brengen. Wij denken hierbij bijvoorbeeld aan het realiseren van betaalbare toegang tot grond, of het ontwikkelen van een stimulerend wettelijk kader voor nieuwe agrarische concepten.
Stichting Herenboeren Nederland heeft samen met haar partners binnen de Boerenraad en de werkgroep Boerenperspectief gewerkt aan voorstellen die bijdragen aan het perspectief voor nieuwe en bestaande boeren. Deze zijn ook aan de minister en het ministerie aangereikt. Helaas zien we hiervan niets terug in de brieven van Staghouwer en van der Wal. Waardoor transitieperspectieven onevenredig buiten beeld blijven.
Omdat de minister geen blijk geeft van een visie op een veerkrachtig en toekomstbestendig buitengebied, ontbreekt het in zijn aanpak aan erkenning van de kansen voor de toekomst. Een verhaal van hoop waar we ons aan vast kunnen klampen en onze beslissingen op kunnen maken, ontbreekt. Een langetermijnperspectief, integraal beeld en transitiehandvatten staan niet beschreven. Je ziet de volgende reeks problemen al aankomen. We kunnen dat NU voorkomen door beleid te maken dat gericht is op kans voor nieuwe initiatieven en transitie van bestaande bedrijven.
De opgaven van Herenboeren
De maatregelen zoals deze nu voorgesteld worden, raken ook onze bedrijven en initiatieven.
We moeten ons realiseren dat we nog heel veel te doen hebben, willen wij ons echt toekomstbestendig noemen. Zo kennen we onze eigen milieubelasting bijvoorbeeld nog niet en zijn onze positieve bijdragen aan klimaat en biodiversiteit nog niet meetbaar in beeld.
Momenteel zijn we samen met andere eigenaren van kipcaravans bezig om een onderzoek te starten naar de stikstofuitstoot. De onderzoekskosten zijn naar verwachting erg hoog en de toegang tot onderzoeksgeld voor dit soort vraagstukken ontbreekt.
De actualiteit maakt het belang van een gedegen jaarlijkse monitoring op zowel onze positieve bijdragen als onze emissies steeds duidelijker. Stichting Herenboeren Nederland vraagt dan ook de medewerking van alle huidige en toekomstige boerderijen in exploitatie, aan ons monitoringsprogramma RISE. Door te meten kunnen we bepalen welke maatregelen we moeten nemen om nog duurzamer te opereren. Daarnaast geven de gemeten waarden ons argumenten richting politiek en beleid om ruimte te maken voor ons en andere nieuwe concepten.
Ondertussen zet Herenboeren Nederland in op het verder uitbouwen en versterken van het transitie-ecosysteem, waaraan we sinds 2013 werken. Dit ecosysteem bestaat uit:
- Nieuwe bedrijfsmodellen waaronder natuurlijk onze Herenboerderijen (naast andere nieuwe concepten van derden);
- Aardpeer voor het verkrijgen van betaalbare toegang tot grond;
- Stimulerende wet- en regelgeving waarvoor we ons actief blijven inzetten binnen de Boerenraad;
- Een praktijk netwerk van boeren, burgers, wetenschappers, systeempartijen en de culturele sector, ter versterking van de onderlinge uitwisseling van bestaande en vooral nieuwe kennis. Plaats De Kleine Aarde in Boxtel gaat hierin voorop.
Hierbij zoeken wij te allen tijde de samenwerking met bestaande en nieuwe boeren.
Communicatie en woordvoering
We kiezen er als Herenboeren Nederland voor om ons de komende tijd nog even niet te mengen in het publieke debat. Alleen wanneer we actief gevraagd worden naar ons standpunt zullen we dat publiekelijk uiten.
We zullen ons niet mengen in de gebiedsgerichte processen, zoals deze nu worden opgestart, ook niet op uitnodiging. We zeggen wel toe de uitkomsten daarvan te respecteren en als doelopdracht te aanvaarden.
We zoeken ondertussen de samenwerking met onze bestaande en nieuwe partners om onze standpunten en belangen uit te dragen. Ook oriënteren we ons op een communicatieboodschap die naar buiten wordt gebracht, zodra daarvoor de maatschappij ontvankelijk is. Eerst zal het stof van de huidige actualiteit moeten neerdalen.
Stichting Herenboeren Nederland vraagt alle Herenboerderijen die reeds in exploitatie zijn én de Herenboerderijen die in voorbereiding zijn, om zich achter dit paper te scharen en ernaar te handelen. Concreet betekent dat, dat de inhoud van dit paper gedeeld kan worden onder de leden.
Het betekent ook dat wij vragen om jullie niet te mengen in de gebiedsprocessen en jullie nog niet onder de Herenboerenvlag te uiten op sociale en andere media.
Wij vragen jullie pers en andere media voor de woordvoering over dit onderwerp door te verwijzen naar Herenboeren Nederland met Geert van der Veer als woordvoerder. Verzoeken voor woordvoering kunnen gericht worden aan Anneke Comello, communicatiemedewerker van Herenboeren Nederland, via info@herenboeren.nl of 06-18176113. Zij bespreekt de verzoeken met Geert.
Tot slot
We kunnen ons voorstellen dat zowel de brieven van Van der Wal en Staghouwer, als dit positionpaper, vragen bij jullie oproepen. We nodigen jullie uit die, via de lokale besturen, te richten aan Herenboeren Nederland via info@herenboeren.nl. We zullen deze vragen beantwoorden en indien wenselijk ook een digitale bijeenkomst hieraan wijden
Tot aan het moment dat er meer concreet duidelijk is, gaan we verder op onze ingeslagen weg en blijven we Samen Duurzaam Voedsel Produceren!
Bestuur Stichting Herenboeren Nederland, 21 juni 2022.
